به کاخ گلستان و قنات ۷۰۰ ساله تهران تعرض شد!

به گزارش روایت فردا وحید شهاب با اشاره به بدتعهدی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نسبت به حریم جهانی کاخ گلستان و ضوابط بافت ثبت ملی محله عودلاجان و قنات ۷۰۰ ساله مهرگرد، در گفت‌وگو با ایسنا در شرح آنچه رخ داده است، توضیح داد: «اگر گذرتان به خیابان ناصرخسرو و کوچه مروی بیفتد، متوجه می‌شوید که داستان پرغصه ساخت‌وساز در حریم جهانی مجموعه کاخ گلستان و در مجاورت شمس‌العماره، شکل و شمایلش را عوض کرده و دوباره در حال وقوع است. از قدیمی‌ها که بپرسید، برایتان از استراحت در جلوخان شمس‌العماره و آب و هوای خنک کنار مظهر قنات مهرگرد در همین جلوخان و اتوبوس‌های گاراژهای ترابری و مسافرخونه‌های متعدد این خیابان، خاطرات زیادی می‌گویند. 

اما در دوره‌ای که دولت از گردشگری و احیای بناها برای کاربری اقامتی صحبت می‌کند؛ چرا وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اجازه تخریب مسافرخانه و ابنیه تاریخی را می‌دهد؟ مگر نه اینکه کم‌آبی شهر تهران دغدغه هر روز اخبار است؛ پس چرا همین این وزارتخانه، مجوزی برای آسیب به قنات پرآب شهر تهران می‌دهد؟ مگر می‌شود مجموعه جهانی کاخ گلستان را به عنوان میراث جهانی ثبت کنیم اما زیرساخت و حریم‌های عملکردی و کارکردی که بر آن تاثیرگذار خواهد بود را خودمان از بین ببریم؟ همه این سوالات را مطرح کردم تا بگویم وزیر محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اگر نمی‌دانید در بطن نهادتان چه تصمیماتی در حال اتخاذ و اجرا است و مشاوران شما به شما خبر اشتباه می‌دهند، ما به عنوان مطالبه عمومی برایتان می‌گوییم که جای پای سوداگران در بیخ گوش شما چقدر واضح و اعیان است.»

او در ادامه گفت: «گاراژ شمس‌العماره در ضلع شمال شرقی جلوخان تاریخی شمس‌العماره و روبه‌روی درب باب عالی کاخ گلستان قرار دارد. این پروژه با نام «مرکز تجاری مروی سنتر» با تجمیع چند پلاک در محدوده محله بافت ثبت ملی عودلاجان در حال ساخت است که به صورت آشکار نشانی از همراهی بخش دولتی با این جریان است. مالکان آشنای این پروژه که سوابق متعددی در تخریب ابنیه تاریخی تهران در گذشته دارند، به دنبال اخذ مجوز نوسازی از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران می‌روند اما این اداره کل در نامه‌ای مورخ ۱۴۰۱/۰۴/۱۴ به شهرداری اعلام می‌کند «بنای مذکور در فهرست آثار واجد ارزش تاریخی فرهنگی قرار دارد و به جهت مرمت و احیای گاراژ شمس‌العماره، مالک می‌بایست جداره و پوسته وضع موجود را مرمت کند و با توجه به قرارگیری در حریم مجموعه گلستان صرفاً می‌تواند تا حداکثر ۸ متر توسعه بنا بدهد و پیش از آغاز نقشه‌ها می‌بایست در این اداره کل تایید شود.» بر همین اساس مالکان رایزنی خود را از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ادامه می‌دهند و معاون وزیر و معاون امور حقوقی، مجلس و استان‌ها در آن وزارتخانه در نامه‌ای به اداره کل میراث فرهنگی تهران اعلام می‌کند «بنا در مجاورت بنای ثبت ملی و واجد ارزش تاریخی قرار ندارد و با ساخت تا چهار طبقه زیرزمین موافقت شود.» اما در نامه تاریخ ۱۴۰۳/۵/۲، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان تهران علاوه‌بر تاکید موارد قبلی صرفاً اجازه ۳ طبقه زیرزمین را می‌دهد. در این حین، مالک آنقدر مطمئن است که به شهرداری تهران تعهد محضری مبنی بر اخذ تایید زیرزمین طبقه چهارم را می‌دهد و بدون بیم، جداره را نیز تخریب و گودبرداری را بدون تایید نقشه توسط اداره کل مذکور و حتی اخذ پروانه شروع عملیات ساخت‌وساز از شهرداری آغاز می‌کند. از طرفی طبق طرح تفصیلی این پلاک در پهنه M۲۱۱ با عنوان پهنه مختلط سکونت، فرهنگی و گردشگری با غلبه فعالیت فرهنگی و هنری قرار دارد و اجازه تغییر کاربری به تجاری حتی در کمیسیون ماده پنج نیز مطرح نشده است.»

این فعال میراث فرهنگی اظهار کرد: نکته بسیار مهم دستور معاونت حقوقی، مجلس و امور استان‌های وزارت میراث فرهنگی در این پروژه است که طبق دستورالعمل تعیین آثار واجد ارزش تاریخی و فرهنگی، مرجع تعیین آثار واجد ارزش فرهنگی و تاریخی، اداره کل ثبت آثار وزارت و با تایید معاون میراث فرهنگی وزیر امکان‌پذیر است که در سالیان گذشته این اقدام به اداره کل استان‌ها تفویض شده و این نامه و پیگیری‌ها، دخالتی آشکار و مغایر با قوانین فنی و حقوقی اساسنامه وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است.

شهاب همچنین گفت: از منظر شهری و اجتماعی، ورود بازارهای تجاری و تجمیع‌های درشت‌دانه در بافت ثبتی عودلاجان، نه تنها موجب تخریب مورفولوژی و یکپارچگی بافت می‌شود بلکه باعث از بین رفتن هویت و میراث‌های ناملموس و زمینه‌ساز خروج ساکنین و بی‌رغبت سرمایه‌گذاران فرهنگی و از بین رفتن حریم منظری و کارکردی نیز می‌شود. این در صورتی است که معاونت میراث فرهنگی وزارتخانه طبق قانون ملزم است ضابطه‌ای ویژه برای احیای این بافت تاریخی تهیه و تصویب کند.

او ادامه داد: با توجه به قرارگیری این پروژه در روبه‌روی درِ قاجاری مجموعه جهانی کاخ گلستان و عمارت شمس‌العماره و مجاورت با میدانگاه شمس‌العماره، فضای عمومی که برای استراحت و نشستن گردشگران خارجی و ایرانی فراهم شده بود از بین خواهد رفت و آرامش و عملکرد این فضای عمومی شهری را تحت شعاع قرار می‌دهد.

این کنشگر و فعال میراث فرهنگی اظهار کرد: موضوع بسیار مهم دیگر تاثیر هرگونه ساخت‌وساز و گودبرداری بر مسیر قنات ۷۰۰ ساله مهرگرد است که طبق آخرین بررسی‌های تخصصی، قنات مذکور همچنان دارای آب است. اهمیت این قنات نه صرفاً به خاطر دبی آب و مهندسی ایرانیان مبنی بر ساخت قنات است، بلکه بر اساس مستندات تاریخی، آقامحمدخان قاجار از مسیر این قنات برای ورود و تصرف شهر تهران استفاده می‌کند. از طرفی قنات به عنوان میراث جهانی توسط ایرانیان ثبت شده است و قنات مهرگرد به عنوان میراث ملی باید معرفی شود و طبق حریم‌های جهانی قنوات و قوانین داخلی مرتبط، هرگونه ساخت‌وساز تا فاصله ۵۰ متر از محور قنات بر مسیر اصلی تاثیرگذار خواهد بود و عدم توجه به این موضوع ممکن است منجر به فرونشست زمین شود. در نتیجه هرگونه ادامه فعالیت این پروژه موجب مسدود شدن و آسیب به قدیمی‌ترین قنات شهر تهران می‌شود.

شهاب سپس خطاب به معاون امور مجلس و حقوقی و استان‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، این پرسش را مطرح کرد که آیا از منظر حقوقی و قانونی نهادی جز اداره کل ثبت و آثار وزارت، دیگری اجازه دارد در مورد ارزشمندی اثری نظر بدهد و حکم دست‌درازی آگاهانه به میراث فرهنگی کشور چیست؟ آیا می‌دانید از منظر حقوقی ساخت‌وساز در مجاورت و در حریم تنها بنای ثبت جهانی شهر تهران و در بافت ثبت ملی محله عودلاجان چه تاثیراتی به دنبال خواهد داشت؟

او همچنین از مدیر پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، پرسید آیا می‌دانید با سکوت در برابر ساخت ۱۳۰۰ متر مربع واحد تجاری در حریم درجه یک کاخ گلستان چه بلایی بر سر منظر کارکردی این اثر می‌آید؟

شهاب این پرسش را از وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز پرسید که آیا به خاطر دخالت معاونت حقوقی و امور مجلس و استان‌ها، و غفلت معاونت تخصصی‌تان می‌خواهید آنقدر سکوت کنید که یونسکو به شما اخطار خروج از ثبت جهانی کاخ گلستان را بدهد؟

عکس هوایی از پروژه‌ای که در حریم درجه یک کاخ گلستان درحال احداث است
شهریور ۱۴۰۲

عکس هوایی از همان نقطه پس از تخریب، اسفند ۱۴۰۳

او همچنین این پرسش‌ها را مطرح کرد که بازرسی کل کشور چرا در برابر پرونده‌های متعدد این چنینی سکوت کرده‌ و چرا معاونت‌های مربوطه در وزارتخانه به خاطر تعلل و غفلت در انجام قانون حمایت از مرمت و احیای بافت‌های تاریخی ـ فرهنگی مصوب ۱۳۹۸ و مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در خصوص مجموع راهکارهای تشویقی با هدف احیاء و تقویت سکونت در محدوده بافت های تاریخی ـ فرهنگی کشور در سال ۱۴۰۳ برای بافت تاریخی مصوب عودلاجان بازخواست نمی‌شوند؟

این کنشگر و فعال میراث فرهنگی گفت: از وزیر میراث فرهنگی و بازرسی کل کشور و سایر نهادهای نظارتی به عنوان مطالبه عمومی خواهشمندیم با تمام افرادی که نقشی در این پروژه داشتند مطابق قانون برخورد کنند و پروژه مذکور که فاقد مجوزهای قانونی است را ملغی و مالک را طبق قانون موظف به ساخت عین به عین بنای مذکور کنند.

انتهای پیام/