سخت‌ترین زمستان اوکراین در راه است

به گزارش روایت فردا در حالی که جنگ خونین روسیه و اوکراین وارد سال پنجم خود می‌شود، «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا تلاش‌های جدیدی را برای پایان دادن به بحران آغاز کرده است. او تاکنون چندین بار اعتراف کرده که تصور داشته به دلیل رابطه دوستانه و نزدیکی که با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه دارد، می‌تواند جنگ را به سرعت پایان دهد اما در نیل به این هدف ناکام بوده است

با این حال، یکی از جدیدترین تلاش‌های ترامپ، طرح ۲۸ ماده‌ای صلح است که به عنوان یک چارچوب پیشنهادی برای آتش‌بس و حل بلندمدت بحران ارائه شده است. این طرح، که جزئیات آن در نوامبر ۲۰۲۵ فاش شد، به روایت رسانه‌ها، «ترکیبی از امتیازات بزرگ به روسیه، تضمین‌های امنیتی برای اوکراین و تغییرات ژئوپلیتیکی در اروپا» را در خود جای داده است. اما این طرح که گفته شده بدون مشورت مستقیم با اوکراین و اروپا تدوین شده، مخالفان جدی دارد.

ایده طرح از کجا شکل گرفت؟

ایده صلح در اوکراین برای ترامپ از دوران کارزار انتخاباتی سال ۲۰۲۴ شکل گرفت. ترامپ بارها ادعا کرده بود که اگر او رئیس‌جمهور بود، این جنگ رخ نمی‌داد. او مدعی بود می‌تواند در ۲۴ ساعت جنگ را پایان دهد اما تاکنون نتوانسته است.  ترامپ پیشتر طرح ۲۰ ماده‌ای را برای غزه مطرح کرد و آن را پیش برد و اکنون به‌دنبال کپی‌برداری از این طرح برای اوکراین است.

طبق گزارش پالتیکو، طرح ۲۸ ماده‌ای صلح در واقع حاصل مذاکرات پنهان بین «استیو ویتکاف» نماینده ویژه ترامپ و «کیریل دمیتریف» مشاور نزدیک پوتین و رئیس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه بوده است. این مذاکرات از اواخر اکتبر ۲۰۲۵ در میامی آغاز شد و حدود یک ماه طول کشید، آن‌هم بدون اطلاع‌رسانی رسمی به کی‌یف یا متحدان اروپایی واشنگتن. طبق گزارش‌ها، ویتکاف با کمک «مارکو روبیو» وزیر امور خارجه آمریکا و «جارد کوشنر» داماد ترامپ این طرح را تدوین کرده است. 

روز پنجشنبه بود که «دن دریسکول» وزیر ارتش آمریکا این طرح را شخصاً به «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین در کی‌یف ارائه داد. ترامپ نیز با تهدید کی‌یف به قطع کمک‌ها، ضرب‌الاجل «عید شکرگزاری» (۲۷ نوامبر- ۶ آذر) را برای پذیرش چارچوب کلی طرح تعیین کرد.

دیدار ماه گذشته ترامپ و زلنسکی در کاخ سفید

مفاد طرح چیست؟

طرح ۲۸ ماده‌ای به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شود: صلح در اوکراین، تضمین‌های امنیتی، امنیت اروپا و روابط آینده آمریکا-روسیه-اوکراین. متن کامل طرح توسط یک نماینده مخالف اوکراینی در تلگرام منتشر و سپس در رسانه‌ها دست‌به دست شد.

۱. حاکمیت اوکراین به‌طور کامل تأیید و تضمین می‌شود.  

۲. پیمان جامع عدم تعرض بین روسیه، اوکراین و اروپا امضا خواهد شد؛ تمام ابهامات و اختلافات ۳۰ سال گذشته یک‌بار برای همیشه حل‌شده تلقی می‌گردد.  

۳. انتظار می‌رود روسیه به کشورهای همسایه حمله نکند و ناتو نیز دیگر گسترش نیابد.  
۴. گفت‌وگوی روسیه و ناتو با میانجی‌گری آمریکا برای حل تمام مسائل امنیتی و ایجاد زمینه کاهش تنش و همکاری اقتصادی برگزار خواهد شد.  

۵. اوکراین تضمین‌های امنیتی معتبر دریافت خواهد کرد.  

۶. سقف نیروهای مسلح اوکراین حداکثر ۶۰۰ هزار نفر تعیین می‌شود.  

۷. اوکراین در قانون اساسی خود عدم پیوستن دائمی به ناتو را تثبیت می‌کند؛ ناتو نیز در اسناد خود قید می‌کند که اوکراین هرگز پذیرفته نخواهد شد.  

۸. ناتو متعهد می‌شود هیچ نیرویی در خاک اوکراین مستقر نکند.  

۹. جنگنده‌های اروپایی در لهستان مستقر خواهند شد.  

۱۰. تضمین امنیتی آمریکا مشروط است به:  
   • دریافت هزینه درباره تضمین‌های امنیتی
   • در صورت حمله اوکراین به روسیه، تضمین لغو می‌شود  
   • در صورت حمله روسیه به اوکراین، تمام تحریم‌های جهانی بازمی‌گردد و تمام امتیازات این توافق لغو می‌شود  
   • شلیک موشک بی‌دلیل اوکراین به مسکو یا سن‌پترزبورگ مساوی است با لغو فوری تضمین  

۱۱. اوکراین واجد شرایط عضویت در اتحادیه اروپاست و تا زمان تصمیم‌گیری، دسترسی ترجیحی کوتاه‌مدت به بازار اروپا دریافت می‌کند.  

۱۲. بسته بزرگ جهانی بازسازی اوکراین شامل این موارد است: صندوق توسعه اوکراین، همکاری آمریکا در گاز و زیرساخت، استخراج معادن، فناوری و هوش مصنوعی و بسته ویژه بانک جهانی.  

۱۳. روسیه دوباره به اقتصاد جهانی بازمی‌گردد، با این موارد: لغو مرحله‌ای تحریم‌ها، قرارداد بلندمدت همکاری اقتصادی آمریکا–روسیه در انرژی، هوش مصنوعی، معادن قطب شمال و دعوت دوباره به گروه هشت.  

۱۴. ۱۰۰ میلیارد دلار دارایی مسدودشده روسیه برای بازسازی اوکراین هزینه می‌شود؛ آمریکا ۵۰٪ سود آن را می‌گیرد. اروپا نیز ۱۰۰ میلیارد دلار اضافه می‌کند. بقیه دارایی‌ها در صندوق مشترک آمریکا–روسیه سرمایه‌گذاری می‌شود.  

۱۵. گروه کاری مشترک امنیتی آمریکا–روسیه برای نظارت بر اجرای توافق تشکیل می‌شود.  

۱۶. روسیه سیاست عدم تعرض به اروپا و اوکراین را به قانون تبدیل می‌کند.  

۱۷. آمریکا و روسیه پیمان‌های کنترل تسلیحات هسته‌ای از جمله استارت-۱ را تمدید می‌کنند.  

۱۸. اوکراین رسماً کشور غیرهسته‌ای باقی می‌ماند. 

۱۹. نیروگاه زاپروژیا تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راه‌اندازی مجدد می‌شود؛ برق ۵۰-۵۰ بین روسیه و اوکراین تقسیم

می‌شود.  
۲۰. هر دو کشور برنامه‌های آموزشی برای سازگاری فرهنگی و حذف نژادپرستی اجرا می‌کنند؛ اوکراین قوانین اتحادیه اروپا درباره اقلیت‌های زبانی و مذهبی را می‌پذیرد و هرگونه ایدئولوژی نازی ممنوع می‌شود.  

۲۱. وضعیت اراضی:  
   • کریمه، لوهانسک و دونتسک به‌صورت دوفاکتو روسی شناخته می‌شوند (آمریکا هم به‌رسمیت می‌شناسد)  
   • خِرسون و زاپرویژیا در خط تماس فعلی باقی می‌مانند  

   • روسیه از سایر مناطقی که خارج از پنج منطقه (کریمه، دونتسک، لوهانسک، خِرسون و زاپوریژیا) تحت کنترل دارد، طبق توافق عقب‌نشینی خواهد کرد

   • نیروهای اوکراینی از بخش تحت کنترل دونتسک عقب‌نشینی می‌کنند؛ این منطقه به‌عنوان منطقه حائل غیرنظامی بی‌طرف شناخته شده و متعلق به فدراسیون روسیه اعلام می‌شود (نیروهای روسیه هم وارد آن نمی‌شوند).

۲۲. پس از توافق نهایی اراضی، هیچ طرف حق تغییر مرزها با زور ندارد؛ در صورت تخلف، تضمین‌های امنیتی لغو می‌شود.  
۲۳. روسیه مانع استفاده تجاری اوکراین از رود دنیپر و صادرات غلات از دریای سیاه نمی‌شود.  

۲۴. کمیته بشردوستانه برای تبادل کامل اسرا و اجساد، بازگرداندن کودکان و کمک به قربانیان تشکیل می‌شود.  

۲۵. اوکراین ظرف ۱۰۰ روز انتخابات برگزار می‌کند. 

۲۶. عفو عمومی کامل برای همه طرف‌ها برقرار می‌شود و هیچ ادعای حقوقی یا کیفری در آینده پذیرفته نمی‌شود.  

۲۷. توافق به صورت حقوقی الزام‌آور است، «شورای صلح» به ریاست دونالد ترامپ بر آن نظارت می‌کند و هرگونه تخلف با تحریم فوری مواجه می‌شود.  

۲۸. به محض امضای یادداشت تفاهم توسط همه طرف‌ها، آتش‌بس فوری برقرار شده و نیروها به نقاط توافق‌شده عقب‌نشینی می‌کنند.

اوضاع میدانی در اوکراین
بخش‌های صورتی: مناطق تصرف‌شده در اوکراین
بخش‌های قرمز: نقاط درگیری
تصویر: گاردین

واکنش اوکراین چیست؟

زلنسکی که پیشتر هرگونه امتیاز ارضی را رد کرده بود، روز پنجشنبه در ویدئویی که در تلگرام منتشر کرد، گفت: «اوکراین یکی از دشوارترین لحظات تاریخ خود را می‌گذراند، یا کرامت خود را از دست می‌دهیم یا شریک کلیدی‌مان را؛ یا ۲۸ مورد دشوار و یا سخت‌ترین زمستانی که تاکنون داشته‌ایم.» او با این حال گفته با ترامپ در روزهای آینده رایزنی و با انگلیس، فرانسه و آلمان بر روی «پیشنهاد جایگزین» کار می‌کند. 

زلنسکی در ادامه و با بیان اینکه به «به اوکراین خیانت نمی‌کنم»، گفت: «من استدلال می‌آورم، متقاعد می‌کنم، پیشنهادهای جایگزین ارائه می‌دهم، اما به‌هیچ‌وجه به دشمن بهانه‌ای نمی‌دهم که بگوید اوکراین صلح نمی‌خواهد، اوکراین روند را مختل می‌کند، یا اوکراین آماده دیپلماسی نیست.»

«روستم اومروف» وزیر دفاع پیشین اوکراین و مذاکره‌کننده ارشد این کشور نیز گفت تیم‌های فنی در حال بررسی هستند» اما تأکید کرد «موقعیت اوکراین باید محترم شمرده شود.»

«اولگا استفانی» سفیر اوکراین در آمریکا، طرح را «شروع خوب» نامید، اما نمایندگان مخالف مانند «اولکسی گونچارنکو» متن طرح را برای برانگیختن فشار عمومی منتشر کردند.

یک مقام ارشد اوکراینی به اکونومیست گفته «طرح آمریکا بدتر از توافق استانبول ۲۰۲۲ است که قرار بود اراضی کمتری به روسیه بدهد و حداقل در حال حاضر غیرقابل اجرا است.»

نیروهای اوکراین در جبهه زاپروژیا

واکنش تند اروپا

اروپایی‌ها که سالانه بیش از ۵۰ میلیارد یورو به اوکراین کمک می‌کنند، از طرح ترامپ غافلگیر و خشمگین شدند.

«کایا کالاس» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت: «در مورد طرح صلحی که می‌دانیم به رئیس‌جمهور زلنسکی ارائه شده، ما همیشه گفته‌ایم هر طرحی که بخواهد موفق باشد، باید با همراهی اوکراین و اروپایی‌ها پیش برود. ما از هر طرحی که منجر به صلحی عادلانه و پایدار در اوکراین شود، حمایت می‌کنیم. فشار باید بر متجاوز باشد، نه قربانی. پاداش‌دادن به تجاوز، تنها به تجاوز بیشتر منجر می‌شود.»

«اورزولا فون‌درلاین» رئیس کمیسیون اروپا قول «پیشنهاد جایگزین» داده تا حاکمیت اوکراین را حفظ کند.

سران کشورهای اروپایی مانند «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه و «اولاف شولتس» صدراعظم آلمان با زلنسکی تماس گرفتند و بیانیه‌ای مشترک صادر کردند. در این بیانیه آمده که «نیروهای مسلح اوکراین باید برای دفاع از حاکمیت این کشور آماده بمانند. هر توافقی نیاز به اجماع ناتو و اروپا دارد.» آن‌ها به زلنسکی به اطمینان داده‌اند «پشتیبانی کامل و بدون تغییر در مسیر رسیدن به یک صلح پایدار و عادلانه برقرار خواهد بود.»

«ویکتور اوربان» نخست‌وزیر مجارستان از طرح حمایت کرد و نوشت: «اگر ترامپ رئیس‌جمهور بود، جنگ رخ نمی‌داد».

اما مقامات لهستانی و کشورهای بالتیک آن را «تشویق به تهاجم بعدی پوتین به ناتو» خواندند.

یک دیپلمات اروپایی به سی‌ان‌ان گفت: «این طرح ما را به نقطه صفر بازمی‌گرداند. دعوت روسیه به گروه هشت، خیانت به قربانیان کریمه است.»

دیپلمات‌های اروپایی گفته‌اند این طرح نسخه‌ای برای تحمیل یک «توافق بد» به اوکراین است. یکی از این دیپلمات‌ها هشدار داده است: «اگر روسیه از این مسیر قِسر در برود، مسئله فقط اوکراین نخواهد بود؛ این یعنی احتمال حملات بیشتر روسیه، حتی علیه کشورهای عضو اتحادیه اروپا و ناتو.»

یک مقام ارشد اروپایی نزدیک به روند بررسی طرح نیز آن را صرفاً «فهرستی برای راضی‌کردن پوتین» توصیف کرده و گفته است که کی‌یف برای پذیرش این طرح تحت فشار قرار دارد.

زلنسکی، کالاس و استارمر

ترامپ و آمریکایی‌ها چه می‌گویند؟

رئیس‌جمهور آمریکا طرح خود را «قدرتمند» خواند و در مصاحبه با فاکس نیوز گفت: «اوکراین باید تا روز شکرگزاری با آن موافقت کند، وگرنه کمک‌ها قطع می‌شود. پنج‌شنبه آینده زمان آن است، فکر می‌کنیم زمان‌بندی کاملاً مناسب است. اوکراین در حال از دست دادن اراضی خود است و من در تلاش هستم تا به درگیری پایان دهم.»

ترامپ جمعه شب نیز در کاخ سفید همان حرف‌های دیدار جنجالی با زلنسکی با تکرار کرد و گفت رئیس‌جمهور اوکراین مجبور است طرح را بپذیرد چراکه برگ برنده‌ای ندارد. 

«کارولین لویت» سخنگوی کاخ سفید نیز از طرح رئیس خود دفاع کرد و گفت: «این طرح تضمین‌های کامل برای اوکراین، اروپا و روسیه فراهم می‌کند. هر دو طرف بیشتر از آنچه می‌دهند، به دست می‌آورند.»

«لیندسی گراهام» سناتور جمهوری‌خواه اما گفته است: «نمی‌دانم این طرح چیست اما فشار بر کی‌یف بدون مشورت، اشتباه است.» 

«پیت ریکتس» سناتور ایالت نبراسکا هشدار داده که این طرح «مُسکومحور» است و ممکن است به بی‌ثباتی منجر شود.

ترامپ، با این حال، بر «تحریم‌های قدرتمند» علیه روسیه تا اجرای طرح اصرار دارد و می‌گوید تحریم‌های اعمال‌شده علیه شرکت لوک‌اویل، صادرات نفت روسیه را به‌طور قابل توجهی مختل کرده است.

پوتین در جلسه شورای امنیت روسیه

روس‌ها چه می‌گویند؟

در سرمای پائیزی مسکو اما چراغ سبز محتاطانه‌ای از سوی کرملین مشاهده می‌شود.

پوتین روز جمعه گفت: «این طرح می‌تواند پایه صلح نهایی باشد اما هنوز جزئیات را بررسی نکرده‌ایم و بحث اساسی نداشته‌ایم. آمریکا هنوز نتوانسته با طرف اوکراینی به توافق برسد، زیرا اوکراین با این طرح مخالف است.»

رئیس‌جمهور روسیه بار دیگر اعلام کرد که روسیه همواره آمادگی خود را برای مذاکرات مسالمت‌آمیز و حل بحران از راه‌های دیپلماتیک اعلام کرده، اما گفته این امر مستلزم بررسی دقیق و گفت‌وگویی جدی درباره طرح ارائه‌شده است.

روسیه بر «عدم توسعه‌طلبی ناتو» و همچنین «لغو تحریم‌ها» متمرکز شده است.

سفر اخیر زلنسکی به ترکیه

چه چیزی در انتظار است؟

در میانه چرخش تحولات میدانی در جبهه‌های شرقی و شمالی اوکراین به نفع روسیه، اوضاع برای اوکراینی‌ها سخت‌تر از همیشه شده است.

طرح ۲۸ ماده‌ای ترامپ از سوی رسانه‌های غربی با برچسب «تسلیم کی‌یف» تعریف شده تا یک «صلح عادلانه». با ضرب‌الاجل ترامپ برای موافقت تا عید شکرگزاری، فشار بر زلنسکی افزایش یافته اما بدون تغییرات اساسی در این طرح مانند حفظ تمامیت ارضی اوکراین بعید است اروپا و کی‌یف آن را بپذیرند. اما به قول زلنسکی، آن‌ها در دوراهی انتخاب دشوار و یا از دست دادن آمریکا قرار دارند اما باید دید در صورت مخالفت، اروپایی‌ها می‌توانند به تنهایی جنگ را ادامه دهند یا خیر. 

غربی‌ها می‌گویند این طرح نه تنها آینده اوکراین، بلکه امنیت ناتو را به چالش می‌کشد. برخی‌ها هم گفته‌اند ترامپ برای کسب جایزه صلح نوبل می‌خواهد اوکراین را قربانی کند.

روسیه بارها تأکید کرده‌ که هر طرح صلحی باید «ریشه‌های بحران» را حل‌وفصل کند یعنی به‌رسمیت‌شناختن سرزمین‌های تصرف‌شده، نازی‌زدایی از اوکراین و عدم گسترش ناتو.

سوال اصلی این است که با توجه به وضعیت میدانی و اوضاع سیاسی، زلنسکی تا چه اندازه می‌تواند مقاومت کند.

انتهای پیام/