راهبرد جدید ایران در عرصه میراث فرهنگی آسیا

به گزارش روایت فردا  این تحول از یک حالت انفعالی و صرفا نقش آفرینی فعال، پیشرو و ساختارساز، به سوی اکوسیستم فرهنگی آسیا حرکت کرده است. هدف استراتژیک پشت این تغییر جهت، تبدیل میراث غنی تاریخی، فرهنگی و هنری ایران به عنوان یک سرمایه ملی غیرقابل جایگزین، به اهرمی مؤثر برای توسعه اقتصادی پایدار، رونق بخشی به صنعت گردشگری و تثبیت جایگاه علمی و تمدنی کشور در میان ملت های منطقه است.

یکی از مهمترین دستاوردهای حضور ایران در مجمع عمومی اتحادیه میراث‌فرهنگی آسیا، ارائه بسته ای جامع از ابتکارات ساختاری که هدف آنها نه تنها حفاظت از میراث، بلکه ایجاد چارچوب های عملیاتی و فراملی برای همکاری های آتی بود. این چهار ابتکار کلیدی، نشان دهنده تمایل ایران برای تبدیل شدن از یک عضو پذیرنده به یک تأثیرگذار در تدوین ساختارهای همکاری های فرهنگی در سطح قاره است.

برنامه آسیایی میراث فرهنگ و طبیعت

برنامه آسیایی میراث فرهنگ و طبیعت یکی از ابتکاراتی است که از سوی ایران به عنوان یک سازوکار مکمل و البته جایگزین یا همکار با مدل‌های موجود یونسکو طراحی شده است. هدف اصلی، ایجاد یک سیستم امتیازدهی و اعطای نشان افتخار ملی و منطقه ای برای شهرها، روستاها و مناطق طبیعی دارای میراث برجسته فرهنگی در آسیا است.

این برنامه شامل استانداردهایی است که فراتر از معیارهای سختگیرانه ثبت جهانی مانند معیارها و شاخص های کمیته جهانی میراث، بر مفاهیمی نظیر تاب آوری فرهنگی، مشارکت جوامع محلی در حفاظت و توسعه گردشگری پایدار مبتنی بر میراث تأکید دارد.

افزایش تعداد مقاصد گردشگری فرهنگی در آسیا، ایجاد یک شبکه ارتباطی پویا بین مدیران شهری با تمرکز بر میراث، رصدخانه آسیایی ثبت جهانی با توجه به رقابت فزاینده و همچنین چالش های اداری و سیاسی در فرایند ثبت میراث جهانی در یونسکو و ضرورت ایجاد یک نهاد منطقه ای از اهداف بلندمدت این برنامه است.

رصدخانه آسیایی ثبت جهانی

رصدخانه آسیایی قرار است محلی برای پایش مشترک، اشتراک گذاری اطلاعات، تحلیل شکاف ها در پرونده‌های نامزدی ثبت جهانی و ارائه پشتیبانی فنی و حقوقی متمرکز به کشورهای عضو باشد.

همچنین بر همکاری با نهادهای منطقه ای مانند مرکز منطقه ای آموزش حفاظت میراث غرب آسیا و مرکز میراث مرکزی آسیا برای هم افزایی تأکید شده است.

ایجاد شبکه دفاتر ملی میراث در دبیرخانه مجمع

ابتکار ایجاد شبکه دفاتر ملی میراث در دبیرخانه مجمع عمومی اتحادیه میراث‌فرهنگی آسیا بر بعد آموزشی و ظرفیت سازی متمرکز است. با توجه به اینکه بسیاری از کشورهای نوظهور در حوزه میراث، فاقد ساختارهای مدیریتی کارآمد هستند، ایران پیشنهاد تأسیس یک شبکه از کارشناسان اعزامی یا منصوب از سوی این مجمع را مطرح کرد.

این شبکه وظیفه آموزش میدانی، انتقال دانش فنی در زمینه مستندسازی دیجیتال، فتوگرامتری و کمک به تدوین اسناد مدیریتی برای سایت های میراثی را بر عهده خواهد داشت. این ساختار، ایران را در جایگاه یک کشور صادر کننده دانش فنی در حوزه میراث قرار می دهد.

فضای نمایشگاهی دائمی

برای تحقق اهداف دیپلماسی عمومی و مردمی، ایجاد یک بستر نمایشگاهی مستمر در محلی متمرکز پیشنهاد شد. این فضا امکان معرفی مستمر و چرخشی میراث ملموس (نمونه های ماکت یا اشیاء امانی) و ناملموس (نمایش های تعاملی و چندرسانه ای) کشورهای عضو را فراهم می آورد، که می تواند در مقر اصلی ACHA یا در خلال رویدادهای مهم منطقه ای برپا شود.

تعمیق راهبردی با چین: جاده ابریشم فرهنگی و ابتکار کمربند و جاده

اقدامات ساختاری همزمان با دیدار دوجانبه سید رضا صالحی امیری وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با سوم اییلی وزیر فرهنگ و گردشگری چین به سطحی راهبردی ارتقا یافت. همکاری ایران و چین دیگر صرفاً در قالب تبادلات فرهنگی سنتی نیست، بلکه به توسعه زیرساخت های گردشگری منطقه ای پیوند خورده است. ایران با ارائه برنامه ای بلندمدت، تأکید کرد که آماده توسعه زیرساخت های لازم برای پذیرش تعداد بیشتری از ۲۰۰ میلیون گردشگر چینی تا افق ۲۰۳۰ است، که نیازمند هماهنگی در استانداردهای پذیرش، زیرساخت های حمل و نقل و آموزش راهنمایان چینی است. همچنین پیشنهاد نامگذاری سال ۲۰۲۶ به عنوان سال همکاری های مشترک ایران و چین در حوزه های فرهنگی، باستان شناسی و نمایشی را مطرح کرد. این اقدام با هدف همزمانی با برنامه های کلان، زمینه مشارکت جدی ایران در محور فرهنگی ابتکار کمربند و جاده که در سند اصلی با نام جاده ابریشم فرهنگی شناخته می شود را فراهم ساخت.

استقبال چین از این پیشنهادات و دعوت رسمی از وزیر برای بازدید تخصصی از مراکز میراثی چین، نشان دهنده اهمیت یافتن نقش ایران به عنوان نقطه اتصال تاریخی و دروازه فرهنگی غرب آسیا در چارچوب اهداف ژئوپلیتیکی پکن است. این توافقات، دیپلماسی فرهنگی ایران را به طور مستقیم به محورهای اقتصادی چین مرتبط می سازد.

احیای پیوندهای تاریخی و توسعه تخصصی با تاجیکستان

تعامل با مطلوبه خان ستاریان وزیر فرهنگ تاجیکستان، دارای عمق تاریخی و تمدنی منحصر به فردی بود که بر اشتراکات زبانی، ادبی و سرزمینی متمرکز شد. این بخش از دیپلماسی بر احیای پیوندهای ناگسستنی تمرکز داشت.

مبارزه با قاچاق و ثبت میراث

با توجه به هم مرز بودن و اشتراکات باستانشناسی در حوزه های باستانی مشترک مانند سمرقند و بخارا که از منظر تاریخی بخشی از تمدن ایران بزرگ محسوب می شوند. تأکید بر چارچوب های قانونی مشترک کلیدی بود.

تمرکز بر تدوین پروتکل الزام آور حقوقی برای استرداد فوری و بدون قید و شرط اموال فرهنگی نامشروع که در دهه های اخیر از خاک تاجیکستان خارج شده و اکنون در ایران یا مؤسسات بین المللی به نام ایران ثبت شده اند. این امر نیازمند همکاری مطالعاتی میان پلیس بین الملل اینترپل و سازمان میراث فرهنگی دو کشور است.

ثبت جهانی مشترک

شناسایی مجموعه های میراثی مشترک مانند مسیرهای کاروانرو باستانی یا مجموعه باغ های تاریخی مشترک که پتانسیل نامزدی برای ثبت جهانی همزمان تحت عنوان میراث مشترک فارسی زبانان را دارا هستند. ایجاد کانال های تبادل اطلاعات برای مبارزه با شبکه های قاچاق آثار باستانی و نسخ خطی.

تبادل دانش و ظرفیت‌سازی مرمتی

ایران با توجه به سابقه طولانی در مرمت بناهای تاریخی، آمادگی خود را برای انتقال تجربه و دانش فنی مرمتی به متخصصان تاجیک اعلام کرد. این همکاری شامل برگزاری دوره‌های فشرده برای مرمت نسخه‌های خطی و مرمت با استفاده از مصالح سنتی است.

برگزاری همایش‌های تخصصی مشترک

برای احیای پیوندهای علمی نیز پیشنهاد شد که یک همایش تخصصی بزرگ مشترک به طور سالانه برگزار شود. این همایش‌ها باید ابعاد وسیعی از علوم انسانی مشترک از جمله نسخه‌شناسی و نسخه‌خوانی،
باستان‌شناسی مناطق مرزی و کتیبه‌خوانی متون فارسی و فارسی-میانه را پوشش دهد. توافق شد دور اول این همایش در تهران و دور دوم آن در شهر دوشنبه برگزار شود.

تسهیلات گردشگری متقابل

بحث های مفصلی در خصوص تسهیل سفر شهروندان دو کشور، از جمله افزایش تعداد پروازهای مستقیم و تسهیل صدور ویزا برای گروه های فرهنگی و علمی صورت گرفت.

فعال شدن کمیسیون مشترک فرهنگی بین ایران و تاجکستان

درخواست وزیر تاجیکستان برای فعالسازی فوری کمیسیون مشترک فرهنگی که به دلیل موانع بین‌المللی در سال‌های اخیر با وقفه مواجه شده بود، عمق روابط زبانی، ادبی و فرهنگی مشترک را در عمل به تأیید رساند.

ایران شریک توسعه ای مالدیو؛ میراث دریایی و گردشگری سلامت

صالحی امیری در دیدار با آدم نصیر ابراهیم وزیر میراث دیوهی مالدیو رویکردی متفاوت را به نمایش گذاشت؛ این بار ایران نه به عنوان یک قدرت منطقه ای بزرگ بلکه به عنوان شریک علمی، آموزشی و توسعه‌ای برای کشورهای کوچک اقیانوسی ظاهر شد.

توسعه اقتصاد دریامحور و انتقال تجربه مدیریتی

مالدیو، به عنوان یک کشور جزیره ای، با چالش های مشابه ایران در حوزه مدیریت مناطق ساحلی روبروست، اگرچه در مقیاس بسیار کوچکتر. ایران تجربیات موفق خود در مدیریت هفت استان ساحلی و همچنین پروژه های حفاظت از سواحل از جمله تجربه خلیج فارس و دریای خزر را به مالدیو ارائه داد و بر پتانسیل های گردشگری دریایی و اکوتوریسم تأکید کرد.

یکی از مهمترین نیازهای مالدیو، مستندسازی میراث فرهنگی است که بخش عمده آن به صورت شفاهی منتقل شده است. ایران آمادگی خود را برای اعزام متخصصان ایرانی در حوزه های باستان شناسی دریایی (زیرآبی)، مرمت بناهای مرجانی و مطالعات فرهنگی-قوم شناختی برای ثبت و ضبط علمی میراث شفاهی مالدیو اعلام کرد. این امر فرصتی برای افزایش نفوذ علمی ایران در اقیانوس هند را فراهم می‌کند.

توسعه گردشگری سلامت، مزیت رقابتی جدید ایران

ایران در این دیدار از ظرفیت های خود در حوزه گردشگری سلامت رونمایی کرد، که به عنوان یک مسیر جدید همکاری با مالدیو تعریف شد. معرفی ایران به عنوان قطب منطقه ای سلامت با اشاره به وجود بیش از هزار بیمارستان تخصصی و کادر پزشکی مجرب، به عنوان یک ظرفیت همکاری مکمل برای مالدیو در نظر گرفته شد. تسهیل فرایند اعزام بیماران مالدیوی به ایران یکی از نتایج مورد انتظار بود.

تقویت روابط مردمی و رسانه ای

پیشنهاد برگزاری متقابل هفته های فرهنگی در ماله و تهران، به منظور تبادل هنرمندان و متخصصان فرهنگی. دعوت از چهره های برجسته رسانه ای و تأثیرگذاران مالدیوی برای بازدید و روایت مستقیم و بدون واسطه از ظرفیت های علمی، گردشگری و فرهنگی ایران، به منظور خنثی سازی تبلیغات منفی.

ایران در مسیر تبدیل شدن به هاب فرهنگی-علمی آسیا

مجموعه اقدامات صورت گرفته در حاشیه دومین مجمع عمومی ACHA، نشان دهنده یک رویکرد هماهنگ، چند لایه و سرمایه محور در دیپلماسی فرهنگی ایران است. میراث ملموس و ناملموس کشور دیگر صرفاً به عنوان آثار تاریخی قابل نگهداری دیده نمی شود، بلکه به عنوان یک سرمایه ملی غیرقابل نوسان در توسعه روابط بین الملل، شکل دهی به افکار عمومی و تأمین منافع اقتصادی تعریف شده است.

این دیپلماسی نوین بر سه محور اصلی عملیاتی استوار است.نخست سرمایه گذاری متقابل و ساختارسازی (چین): پیوند دادن میراث به پروژه های زیرساختی بزرگ منطقه ای و کسب جایگاه کلیدی در محور فرهنگی جاده ابریشم. دوم احیای پیوندهای تمدنی و حقوقی (تاجیکستان): تمرکز بر اشتراکات عمیق زبانی و تاریخی برای ایجاد همکاری‌های تخصصی در سطح دولت و دانشگاه.

سوم آنکه انتقال دانش تخصصی و توسعه همکارانه (مالدیو): تعریف ایران به عنوان یک مرکز علمی و آموزشی در حوزه هایی مانند مرمت و مدیریت منابع طبیعی و فرهنگی در مقیاس منطقه ای اقیانوسی، اعلام میزبانی ایران برای سومین مجمع عمومی ACHA در سال۲۰۲۷، نقطه گذاری قاطع بر این نقش پیشرو و محوری است. این میزبانی نشان می دهد که ایران قصد دارد در چهار سال آینده، روند تصمیم گیری ها و شکل گیری اولویت های فرهنگی در سطح آسیا را مدیریت کرده و خود را به عنوان هاب اصلی فکری و اجرایی در آینده میراث فرهنگی قاره تثبیت کند.

انتهای پیام/