اراده اروپا در ترازوی دیپلماسی با ایران

به گزارش روایت فردا کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه اعلام کرد که این دور از گفت‌وگوها در ۱۳ ژانویه (۲۴ دی‌ماه) در ژنو برگزار خواهد شد. این گفت‌وگوها برای بررسی موضوعات و تعیین چارچوب‌هاست و هنوز نمی‌توان درباره نتیجه آن پیش‌بینی کرد.

آخرین دور گفت‌وگوهای ایران و سه کشور اروپایی، ۹ آذرماه در ژنو برگزار شد. این نشست، که از سوی سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان «طوفان فکری» توصیف شد، به بررسی آخرین تحولات دوجانبه، مسائل منطقه‌ای، برنامه هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌ها اختصاص داشت. دو طرف در پایان توافق کردند که علی‌رغم اختلافات و چالش‌های جدی، مسیر دیپلماسی را ادامه دهند.

غریب‌آبادی که همراه با مجید تخت‌روانچی ریاست هیئت ایرانی را بر عهده داشت، پس از پایان نشست تأکید کرد: «ما قاطعانه به پیگیری منافع مردم خود متعهد هستیم، و ترجیح ما مسیر گفت‌وگو و تعامل است.» همچنین اعلام شد که این گفت‌وگوها در آینده نزدیک ادامه خواهد یافت.

در همین حال، دیپلمات‌های سه کشور اروپایی با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق)، آمادگی خود را برای ادامه مسیر دیپلماسی اعلام کردند؛ نشانه‌ای از تمایل دو طرف برای کاهش تنش‌ها در روابط پرچالش اخیر.

چالش‌ها و موانع در روابط ایران و اروپا

روابط ایران و سه کشور اروپایی بشدت تحت تأثیر مجموعه‌ای از مسائل پیچیده از جمله ادعای دخالت ایران در جنگ اوکراین، گام‌های جبرانی ایران در برجام، نگرانی اروپا از پیشرفت‌های هسته‌ای ایران، اعمال تحریم‌های جدید و تهدید به فعال‌سازی سازوکار اسنپ‌بک قرار گرفته است.

تروئیکای اروپا در تاریخ ۲۰ آذرماه، در واکنش به گزارش مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره افزایش تولید اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی ایران، بار دیگر ادعاهای سیاسی درباره برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان را تکرار و بدون اشاره به اینکه بدعهدی و بی‌عملی کدام طرف‌ها اجرای توافق هسته‌ای را به بن‌بست کشانده است ادعا کردند که اقدامات ایران برجام را توخالی کرده است.

در بیانیه‌ای که در تارنمای دولت انگلیس منتشر شد، آمده است: «ما بسیار نگران هستیم که ایران تعداد سانتریفیوژهای در حال استفاده را افزایش داده و مقدمات نصب زیرساخت‌های غنی‌سازی اضافی را آغاز کرده است. این اقدامات ظرفیت غنی‌سازی ایران را افزایش می‌دهد.» آن‌ها ادعا کردند که گام‌های ایران باعث افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده بدون توجیه غیرنظامی معتبر شده و خواستار توقف فوری این اقدامات شدند.

تروئیکا در نامه‌ای مورخ ۱۶ آذرماه نیز اعلام کرده بود که آماده فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است. در این نامه از ایران خواسته شده که از «تشدید» برنامه هسته‌ای خود اجتناب کرده و فضای لازم برای پیشرفت دیپلماتیک را فراهم کند. همچنین ادعا شده که سه کشور از تمامی ابزارهای دیپلماتیک، از جمله سازوکار اسنپ‌بک، برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای استفاده خواهند کرد.

مکانیسم ماشه فرآیندی است که به طرف‌های برجام اجازه می‌دهد تحریم‌های تعلیق‌شده تحت قطعنامه ۲۲۳۱ را در صورت بروز اختلاف، طی فرآیندی احیا کنند. جمهوری اسلامی ایران نیز هشدار داده که استفاده از این ابزار، واکنش قاطع ایران را در پی خواهد داشت و ممکن است دکترین هسته‌ای کشور را تغییر دهد.

ایران تأکید کرده که به تعامل سازنده و دیپلماسی معنادار پایبند است، اما هرگونه تهدید یا استفاده از مکانیسم اسنپ‌بک را «غیرسازنده» می‌داند. امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل، در نامه‌ای به شورای امنیت تصریح کرد که دیپلماسی معنادار مستلزم احترام متقابل و پایبندی به تعهدات است. وی تاکید کرد: ایران به تعامل با حسن نیت و بررسی همه مسیرهای دیپلماتیک برای پرداختن به چالش‌های مشترک متعهد است.

از این منظر، دور آتی نشست ژنو فرصتی مهم برای اروپا محسوب می‌شود تا با فاصله گرفتن از مسیر تقابل، رویکردی سازنده در پیش گرفته و اراده خود را برای پیشبرد مذاکرات و کاهش تنش‌ها به نمایش بگذارد. آیا سه کشور اروپایی قادر خواهند بود گامی عملی در جهت اعتمادسازی و احیای دیپلماسی بردارند؟ پاسخ به این پرسش مسیر آینده روابط ایران و اروپا را مشخص خواهد کرد.

اگر قرار باشد مسیر دیپلماسی پیگیری شود، زمان برای تصمیم‌گیری تروئیکا، به‌ویژه در حوزه مذاکرات هسته‌ای، محدود است. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تنها ۱۰ ماه دیگر اعتبار دارد و به نظر می‌رسد سه کشور اروپایی مایل نیستند بدون دستیابی به توافقی با ایران از ابزار اسنپ‌بک چشم‌پوشی کنند. آن‌ها تلاش دارند با استفاده از جلسات شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران را برای پذیرش تهدید مکانیسم ماشه تحت فشار قرار دهند. در همین راستا، در قطعنامه‌ ضدایرانی که به پیشنهاد این سه کشور در نشست اخیر شورای حکام تصویب شد، از رافائل گروسی، مدیرکل آژانس خواسته شده تا گزارشی جامع درباره وضعیت همکاری‌های ایران با آژانس برای نشست اسفندماه ۱۴۰۳ یا حداکثر بهار ۱۴۰۴ ارائه کند.

ایران همواره در چارچوب توافق‌نامه‌های پادمانی به‌طور کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کرده است. با این حال، برخی مسائل فنی که با انگیزه‌های سیاسی و تحت تأثیر صحنه‌گردانی رژیم صهیونیستی مطرح شده، اختلافاتی ایجاد کرده که به دلیل مانع‌تراشی طرف‌های غربی، حل‌وفصل آن طولانی شده است.

در همین پیوند، سفرای سه کشور اروپایی در آخرین نشست شورای حکام، با ترکیب مسائل پادمانی و گام‌های جبرانی ایران در برجام، تلاش کردند تا بدعهدی‌های خود در اجرای توافق هسته‌ای را پنهان و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را به‌عنوان تهدیدی برای جامعه جهانی معرفی کنند.

بنابراین، اگر گفت‌وگوهای ژنو به معنای گامی واقعی در جهت دیپلماسی است، جلسه آتی می‌تواند بهترین فرصت برای رسیدن به توافق درباره نحوه آغاز مذاکرات باشد.

وزیر امور خارجه کشورمان طی سخنانی، با تأکید بر اهمیت راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز برای جلوگیری از تشدید تنش و حفظ چارچوب‌های دیپلماتیک، اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران برای ورود به مذاکرات شرافتمندانه مبتنی بر احترام و منافع مشترک آمادگی کامل دارد.

عراقچی با اشاره به ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران تصریح کرد: «ما هیچ مانعی برای مشارکت دادن دیگران در این مسیر نمی‌بینیم. حتی پس از خروج آمریکا از مذاکرات، ایران هرگز میز مذاکره را ترک نکرد و همواره برای گفت‌وگوهای شرافتمندانه بر پایه احترام و منافع متقابل آماده بوده است.»

انتهای پیام/