مرگ آبخوان‌ چاره دارد؛ جهان با این بحران چه کرده است؟

به گزارش روایت فردا برداشت بی‌رویه از آبخوان‌های زیرزمینی در ایران طی دهه‌های اخیر به بحرانی جدی تبدیل شده است. بر اساس آمار وزارت نیرو، در چهار دهه گذشته، بیش از 130 میلیارد مترمکعب از ذخایر استراتژیک آبخوان‌های کشور برداشت شده است.

این برداشت‌های مفرط، منجر به فرونشست زمین در بسیاری از مناطق شده است. برای مثال، استان اصفهان با 35 دشت، از جمله بحرانی‌ترین مناطق از نظر فرونشست زمین است؛ به‌طوری‌که 27 دشت این استان در وضعیت نامناسبی از نظر ذخایر آبی قرار دارند و هرگونه توسعه بهره‌برداری و برداشت جدید در آن‌ها ممنوع شده است.

همچنین، پیش‌بینی می‌شود تا سال 1420، حدود 118 آبخوان در فلات مرکزی ایران خشک شوند؛ به‌عنوان‌مثال، آبخوان‌های دشت برخوار و مهیار در استان اصفهان احتمالاً تا سال 1410 به‌طور کامل خشک خواهند شد.

این وضعیت، ایران را در رتبه سوم جهانی از نظر برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی قرار داده است.  عوامل متعددی در این بحران نقش دارند، از جمله حفر چاه‌های غیرمجاز. برای مثال، در استان تهران، از حدود 42 هزار حلقه چاه حفر شده، بیش از 28 هزار حلقه غیرمجاز هستند که این امر به کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین، به‌ویژه در جنوب تهران، منجر شده است.

این بحران نه‌تنها منابع آبی کشور را تهدید می‌کند، بلکه خسارات جبران‌ناپذیری به زیرساخت‌ها، اراضی کشاورزی و محیط‌زیست وارد می‌سازد. بنابراین، مدیریت پایدار منابع آب و کنترل برداشت‌های غیرمجاز، از اولویت‌های اساسی برای مقابله با این چالش ملی است.

آبخوان‌ها منابع زیرزمینی آب هستند که آب شیرین را برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تأمین می‌کنند. در 50 سال گذشته، بسیاری از کشورها به دلیل برداشت بیش از حد، تغییرات اقلیمی و مدیریت نامناسب آب با کاهش سطح آبخوان‌ها مواجه شده‌اند. این بحران مشکلات زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی جدی ایجاد کرده است. با این حال، برخی کشورها راهکارهایی را برای کاهش این مشکل، به‌طور جزئی یا کامل، اجرا کرده‌اند.

1. ایالات متحده

ایالات متحده به‌ویژه در آبخوان اوگالالا که هشت ایالت در غرب میانه را در بر می‌گیرد، با کاهش سطح آبخوان‌ها مواجه شده است. برداشت بیش از حد برای کشاورزی باعث کاهش شدید سطح آب شده است. این مشکل باعث کاهش بازدهی محصولات کشاورزی، افزایش هزینه‌های آبیاری و نشست زمین شده است. برخی از کشاورزان به روش‌های آبیاری پایدارتر روی آورده‌اند و ایالت‌هایی مانند کانزاس و تگزاس برنامه‌های حفظ منابع آبی را برای کاهش این روند اجرا کرده‌اند.

2. هند

هند به‌شدت به منابع آب زیرزمینی برای کشاورزی وابسته است و ایالت‌هایی مانند پنجاب، هاریانا و راجستان با کاهش شدید سطح آبخوان‌ها روبه‌رو هستند. انقلاب سبز که باعث افزایش تولید مواد غذایی شد، به برداشت بیش از حد آب نیز دامن زد. این مشکل باعث کمبود آب، بیابان‌زایی و کاهش بهره‌وری کشاورزی شده است. دولت هند سیاست‌های حفظ منابع آبی، ترویج برداشت آب باران و اجرای مقررات برای نظارت بر مصرف آب زیرزمینی را اجرا کرده است.

3. چین

در چین، دشت شمالی این کشور به دلیل شهرنشینی و صنعتی‌سازی سریع دچار کاهش شدید سطح آبخوان‌ها شده است. برداشت بیش از حد آب زیرزمینی باعث نشست زمین و کمبود آب در شهرهای بزرگی مانند پکن شده است. دولت چین با اجرای پروژه انتقال آب از جنوب به شمال و اعمال مقررات سختگیرانه برای برداشت آب زیرزمینی، به این بحران پاسخ داده است.

4. عربستان سعودی

عربستان سعودی برای دهه‌ها از آبخوان‌های غیرقابل تجدید برای تأمین آب کشاورزی خود استفاده کرده است. کاهش این منابع باعث کاهش تولید داخلی مواد غذایی شده و این کشور را مجبور به افزایش واردات مواد غذایی کرده است. برای مقابله با این مشکل، عربستان سعودی تمرکز خود را بر روی محصولات کم‌مصرف از نظر آبی قرار داده و سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در پروژه‌های شیرین‌سازی آب انجام داده است.

5. مکزیک

مکزیک در مناطقی مانند مکزیکوسیتی و ارتفاعات مرکزی با کاهش منابع آب زیرزمینی مواجه است. برداشت بیش از حد باعث نشست زمین، آسیب به زیرساخت‌ها و کمبود آب شده است. دولت مکزیک برنامه‌های صرفه‌جویی در مصرف آب، ترویج بازیافت آب و اجرای مقررات سختگیرانه برای مصرف آب زیرزمینی را به اجرا گذاشته است.

علل کاهش سطح آبخوان‌ها

دلایل اصلی کاهش سطح آبخوان‌ها عبارتند از:

1. برداشت بیش از حد برای کشاورزی: بسیاری از کشورها از آب زیرزمینی برای آبیاری بیش از حد استفاده می‌کنند که منجر به کاهش سریع منابع آب می‌شود.

2. شهرنشینی و صنعتی‌سازی: افزایش جمعیت و رشد صنایع نیاز به آب را افزایش داده است.

3. تغییرات اقلیمی: کاهش بارندگی و خشکسالی‌های طولانی باعث تشدید کمبود آب شده است.

4. عدم وجود سیاست‌های مدیریت منابع آبی: در برخی کشورها نبود مقررات مناسب باعث بهره‌برداری بی‌رویه از آبخوان‌ها شده است.

راه‌حل‌ها و اقدامات کاهش بحران

بسیاری از کشورهایی که با این مشکل مواجه شده‌اند، راهکارهایی را برای کاهش بحران اتخاذ کرده‌اند: 1. سیاست‌های حفظ منابع آبی: دولت‌ها مقرراتی برای کنترل برداشت آب زیرزمینی اعمال کرده‌اند.

2. جمع‌آوری آب باران: کشورهایی مانند هند و چین سیستم‌های جمع‌آوری آب باران را برای تغذیه آبخوان‌ها ترویج کرده‌اند.

3. تکنیک‌های بهینه‌سازی آبیاری: کشاورزان از روش‌هایی مانند آبیاری قطره‌ای برای کاهش مصرف آب استفاده می‌کنند.

4. پروژه‌های شیرین‌سازی آب: کشورهایی مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی در پروژه‌های شیرین‌سازی آب سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

5. برنامه‌های تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها: برخی کشورها با استفاده از آب تصفیه‌شده یا آب‌های سطحی اضافی اقدام به تغذیه مجدد آبخوان‌ها کرده‌اند.

کاهش سطح آبخوان‌ها یک چالش جهانی است که امنیت آبی، کشاورزی و معیشت مردم را تهدید می‌کند. در حالی که بسیاری از کشورها با پیامدهای جدی این بحران مواجه شده‌اند، اقدامات پیشگیرانه مانند سیاست‌های حفظ منابع آبی، اصلاحات مدیریتی و نوآوری‌های فناوری به کاهش بحران کمک کرده است. با این حال، مدیریت پایدار منابع آب زیرزمینی نیازمند همکاری بین‌المللی و تعهد به راه‌حل‌های بلندمدت است.

انتهای پیام/