نوشتن شاهنامه چند سال طول کشید؟

به گزارش روایت فردا  گمان بسیاری این است که سرایش شاهنامه ۳۰ سال طول کشیده و در ۲۵ اسفند به پایان رسیده است. بر اساس این ابیات از خود فردوسی:

بسی رنج بردم در این سال سی

عجم زنده کردم بدین پارسی

نمیرم از این پس که من زنده‌ام

که تخم سخن را پراکنده‌ام

اما بیتی دیگر در شاهنامه است که زمان سرایش این اثر عظیم را سی و پنج سال می‌داند، وقتی فردوسی در ایام پیری و فقر است و می‌گوید:

سی و پنج سال از سرای سه پنج

بسی رنج بردم به امید گنج

به همین ترتیب دو روز را می‌توان روز اتمام سرایش شاهنامه دانست. اما اول گفتن این مقدمه ضروری است که ما انسان‌ها با زمان‌ها مأنوسیم، هر کدام از روزهای ماه در ایران نامی داشته‌اند. این نام‌گذاری به منظور پرورش ویژگی‌های اخلاقی و معنوی در افراد انجام می‌شد. همچنین، هرگاه نام روز با نام ماه یکی می‌شد، آن روز را جشن می‌گرفتند و این جشن‌ها به عنوان جشن‌های ماهانه شناخته می‌شدند.

علاوه بر این، نام‌گذاری روزها به نام ایزدان و مفاهیم دینی، نشان‌دهندهٔ ارتباط تنگاتنگ بین زندگی روزمره و باورهای دینی در ایران باستان است. این سنت به مردم کمک می‌کرد تا در هر روز از سال با یک مفهوم اخلاقی یا دینی خاص در ارتباط باشند و از این طریق به رشد معنوی و اخلاقی خود بپردازند. نام‌های روزهای ماه در سال ایرانی به ترتیب به این صورت هستند:

1. هرمز یا اورمزد: روز اول هر ماه به نام اهورا مزدا بوده است
2. بهمن یا وهُمن: یکی از امشاسپندان / منش نیک
3. اردیبهشت: یکی از امشاسپندان / پاکی و تقدّس
4. شهریور روز: یکی از ایزدان در جهان مینوی / فرّ و اقتدار
5. سپندارمذ: یکی از امشاسپندان / بردباری و فروتنی، خرد مقدّس نگهبان زمین
6. خرداد روز: یکی از امشاسپندان / مظهر کمال الهی
7. اَمرداد یا مرداد: یکی از امشاسپندان / مظهر جاودانگی الهی
8. دی‌به آذر: از صفات اهورا مزدا در اوستا
9. آذر روز: نگهبان آتش نزد ایرانیان باستان
10. آبان روز: نگهبان آب
11. خور روز: روز خورشید
12. ماه روز: روز ماه
13. تیر یا تَشتَرروز: نام فرشتۀ موکّل باران
14. گئوش روز: سرشت زمین و جانداران (هم ریشه با geo به معنی زمین در انگلیسی)
15. دی به مهر: از صفات اهورا مزدا در اوستا
16. مهر (میثر یا میتر): مهر یا میثره یا میترا محافظ عهد و پیمان است، فرشته فروغ و روشنایی است.
17. سروش روز: پیام آور اهورا مزدا به انسان، در ادب فارسی سروش مترادف هاتف غیبی است.
18. رشن روز: دادگری، از داوران روز پاداش که با مهر و سروش روان‌ها را داوری می‌کنند
19. فروردین: روان یا فره‌وهر درگذشتگان
20. بهرام یا وهرام: نگهبان مسافران است و جنگاوران، نام فارسی سیاره مرّیخ
21. رام یا رامن: آشتی و آسایش و آرامش و صلح
22. باد یا وای: باد
23. دی به دین: روز آفریدگار، آفریننده
24. دین: کیش و قانون و وجدان درونی
25. اَرد روز: راستی و درستی
26. اَشتاد: راهنمای مینویان و جهانیان است به بهشت
27. آسمان روز: روز آسمان
28. زامیاد: نگهبان زمین
29. مهراسپند: گفتار نیک
30. انارام روز: روشنایی بی پایان، مظهر جلال اهورامزدا

در اشعار فردوسی، مسعود سعد سلمان، منوچهری و بسیاری از شاعران به وِیژه در خطه خراسان به نام‌های روزها در ایران اشاره شده است.‌هر روز به یکی از این امشاسپندان یا مفاهیم اختصاص داده می‌شد تا مردم در طول سال با آنها ارتباط معنوی برقرار کنند. این سنت نه تنها به عنوان یک تقویم، بلکه به عنوان یک راهنمای اخلاقی و دینی عمل می‌کرد.‌

فردوسی در داستان جمشید وقتی درباره نوروز صحبت می‌کند می‌گوید:

سرِ سالِ نو هرمز فوردین

برآسوده از رنج دل تن ز کین...

به هرمز روز یعنی اولین روز هر ماه اشاره می‌کند که اولین روز فروردین است و مصادف با نوروزی که جمشید پایه گذاری می‌کند و در این روز به آسمان می‌رود. اما به دو روز دیگر در شاهنامه اشاره می‌شود،، فردوسی ابتدا در سال ۳۸۴ در بیتی به تاریخ اتمام شاهنامه اشاره می‌کند:

چو شد آخر این داستان بزرگ

سخن‌های آن خسروان سِتُرگ

مه بهمن و آسمان روز بود

که کلکم بدین نامه پیروز بود

آسمان روز روز ۲۷ هر ماه بوده است. دومین روز هم ۲۵ اسفند سال ۴۰۰ هجری قمری است بر اساس این بیت:

سر آمد کنون قصه یزدگرد

به ماهِ سپندارمذ روز ارد

روزِ ارد یا ارد روز ۲۵ روز از هر ماه بوده، ارد (که در نیمه اول اردیبهشت هم می‌بینیم) با خوشبختی و بخت رابطه دارد. روزی که فردوسی در ۷۱ سالگی و بعد از چند سال، ویرایش شاهنامه را تمام می‌کند و آن را می‌بندد. به این ترتیب حکیم طوس نه تنها ۳۵ سال از عمر خود را صرف سرایش این کتاب و بقای زبان فارسی می‌کند، که تمام دارایی و سلامت و ثروت خود را هم بر سر انجام این کار عظیم می‌گذارد.

*

ما با زمان‌ها مأنوسیم، همانطور که با مکان‌ها. هنوز هم روزهایمان را به قراری با فضائل و عبادات مرتبط میدانیم. در روز پنج نوبت در زمان‌هایی خاص نماز می‌خوانیم، به جهتی خاص که مکان قبله مان است. روزهایی را عید میدانیم و جشن می‌گیریم و گرامی می‌داریم آئین‌ها و سنت‌های آن را. بزرگان سرزمین مان را و بزرگان دین مان را گرامی می‌داریم، سوم خرداد برای مان با نام خرمشهر و آزادی اش همراه است، در آستانه نیمه رمضانیم که میلاد امام حسن (ع) است و یک ماه از نیمه شعبان گذشته که یادآور امام عصر (عج) است، عزیز در غیبتی او را امام زمان می‌نامیم. ما با زمان‌ها مأنوسیم، بسیار.

انتهای پیام/