فاجعه‌ی توهین به شعور مخاطب/ آقای مقدم این جنازه را دیگر به خاک بسپارید!

به گزارش روایت فردا فصل هفتم «پایتخت» از هر منظر، مصداق اتمّ نابودی خودخواسته‌ی یک میراث هنری توسط یک سازندگان است. به عبارت دیگر، هر آورده‌ای که فصول پیشین پایتخت، به عنوان امضای هنری سیروس مقدم و تنابنده، در ذهنیت و فرهنگ عمومی مخاطبان ایرانی بیش از یک دهه‌ی اخیر داشت، با این فصل دود شد و به هوا رفت. البته که پایتخت پیش از این هم به چراغی کاملا نیمسوز تبدیل شده بود که تتمه‌ی طعم و بوی دلنشین سه چهارفصل اول آن هم کشیده شده بود، اما «پایتخت 7» تیر خلاصی به دستاورد 14 ساله غفوری-مقدم-تنابنده با برند «پایتخت» بود.

 
چند سالی هست که صاحبان برند «پایتخت»، عملا جنازه‌ی آن را به دوش می کشند تا از تتمه‌ی یادمان‌ها و خاطرات و تکیه‌کلام‌های خوش پیشین استحصال سود کنند. پایتخت 7 به نوعی نبش قبر جنازه و بیرون کشیدن آن از گور بود، و به صورت پیش‌فرض، محکوم به شکست سهمگین. اما خب، سود را عشق است!

در وهله‌ی نخست، بیخ و بنیان «پایتخت 7» بر  باد است. یعنی منطق داستانی آن از اساس می لنگد. شروع داستان و ورود به ماجرا، کودک و مدرسه و لوله خودکار افیون‌زده، هیچ رقم باورپذیر نیست. چگونه می توان باور کرد، زنی دست‌کم پنجاه ساله(هما سعادت)، با دو دختر دم بخت، میل بچه‌داری دوباره به سرش بزند و فرزند از پرورشگاه بخواهد؟ او چه کمبودی در مادرانگی دارد که با این سن و سال، بچه هفت هشت ساله از پرورشگاه بخواهد؟ ماجرای لوله‌خودکار هم به نوع خود بسیار مضحک بود.

این که فردی عملی و این‌کاره، همان لوله‌ خودکاری را که با آن افیون می کشد، برای نوشتن قرارداد اجاره در بنگاه استفاده کند، چه اندازه باورپذیر است؟ نقی چطور متوجه شمایل سیاه و بوی زننده خودکار مذکور نشده است؟ از کی تا به حال کودکان دبستانی با خودکار به مدرسه می روند؟ کودک(ذاتا کنجکاو) چرا در خانه متوجه رنگ و بوی عجیب خودکار نشده بود؟ کل ماجرای گیر سه‌پیچ دادن اولیای مدرسه، مشکوک شدن هما به نقی، و مافیابازی خانوادگی و تلاش برای اقناع به گردن‌گیری خودکار مزبور توسط اعضای فامیل، بیش از حد باورناپذیر، مضحک و نچسب از کار درآمد. 

عجیب این‌جاست که بعد از هفت فصل، و از سر گذراندن این همه ماجرا، شخصیت‌های اصلی پایتخت در فصل هفتم، هیچ هویت شغلی و اجتماعی مشخص و تثبیت‌شده‌ای ندارند. نه مشخص است که نقی معمولی دقیقا چکاره است و از کجا نان در می آورد. نه هما سعادت که در فصول پیشین زن فعال و به شدت اجتماعی تصویر شده و به گویندگی اخبار سیما و عضویت شورای شهر هم رسیده بود، و اکنون دوباره زنی خانه‌دار است.  ارسطو عامل هم هنوز بلاتکلیف و حیران است و در آستانه پنجاه‌سالگی هویت اجتماعی نامشخصی دارد. از همه فاجعه‌تر، نقش «بهروز»، پسر فهیمه است، که عملا نقشی در حد ابزار صحنه دارد. حضور این کاراکتر نه تنها توهین به مخاطب، که توهین به شخصیت بازیگر این نقش هم هست و این که آن دوست گرامی چطور زیر بار ایفای چنین نقشی بی‌خاصیت و پوچ رفته، خود حیرت‌آور است! 

در این نوشتار حقیقتا قصد مته به خشخاش گذاشتن و بخشیدن وجه «قومیتی» به نقد خود نداشتیم، اما این تصویر موهن از اهالی محترم و بزرگوار مازندران، که البته در پایتخت مسبوق به سابقه است و این بار به اوج رسیده، نمی تواند مورد چشم‌پوشی قرار گیرد. این که مازندرانی‌های عزیز را مشتی انسان نادان، لُغُزگو، بی‌هنر، بیکاره، معلق و سرگردان، فضول و عاری از ساده‌ترین مهارت‌های تعامل و حل مساله تصویر کرده‌اند، حقیقتا موهن و آزاردهنده است.  کاش دست کم تیم غفوری-مقدم-تنابنده، به پاس نمک‌شناسی و قدردانی از شهرت و اعتباری که در بستر مازندران و مازندرانی در کل فصول پایتخت کسب کردند، این‌گونه تصویر جعلی، با گویش جعلی‌تر، از این مردم مهمان‌نواز باصفا ارایه نمی کردند.

«پایتخت 7» به لحاظ خط داستانی آن‌قدر فقیر، ولنگار و بی در و پیکر است که باور این که این سناریو محصول فکر و نظارت فردی چون تنابنده، با این سابقه‌ی پر و پیمان و متنوع از کار سینمایی و تلویزیونی، باشد، بسیار دشوار است. خالی بودن مشت این فصل آن اندازه عمیق است که به داستانک‌های حقیقتا مضحک و حتی ترحم‌آوری چون سفر زن ارسطو به مریخ، برخورد شهاب‌سنگ به خانه نقی و داستان مکرّر اندر مکرّر و مندرس خواستگاری رحمت از فهیمه متوسل شده‌اند.

حتی کار سناریوی پر از خالی به جایی رسید که به شوخی با بوروکراسی اداری و بالا رفتن از پله‌ها و امضاگرفتن از کارمندان مختلف با اسامی مثلا خنده‌دار کشید، سوژه‌ای که در دهه 50 و 60، با برنامه‌هایی چون «شبکه صفر» و «صبح جمعه با شما» و «جُنگ هفته» از فرط استعمال، شیره‌ی آن کشیده شد و با آمدن طیف جدیدی از برنامه‌های طنز در اوایل دهه هفتاد(نوروز 72 و ساعت خوش) منسوخ گردید. از تیک‌های شخصیتی و رفتاری مستعمل و پوکی چون حساسیت هما به زنان قبلی زندگی نقی؛ رفتار پارانوئیاک فهیمه که فکر می کند همه قصد دارند به او نیش و کنایه بزنند؛ قربان‌صدقه رفتن‌های بعضا زننده‌ی ارسطو به زن خود؛ «رِه، رِه» کردن‌های رحمت و «ناپلئونی» گفتن او: و حتی کل‌کل‌ها و کری‌خوانی‌های نقی و ارسطو هم به شدت کلیشه‌ای، مستعمل و بدون خلاقیت شده است. 

سریال پر از شخصیت‌های کاملا اضافی است که واضح و آشکار برای پرکردن فیلمنامه و حتی پرکردن صحنه(در حد دکور!)، مورد استفاده(سوءاستفاده!) قرار گرفته‌اند. برادران رحمت(رحمان و رحیم)، خواستگار نخبه و همزمان دست و پاچلفتی یکی از دختران نقی، برادر نقی، زن برادر نقی، بهروز و...البته سازندگان «پایتخت» آن اندازه حرفه‌ای و کاربلد هستند که با تزریق زورکی یک خواستگار «تاجیک» به داستان، محملی برای سفر به تاجیکستان(هم کار و هم فال و هم تماشا!) بتراشند و دو سه قسمت هم احتمالا با مناظر تاجیکستان و گویش زیبای مردم تاجیک و...آب به داستان پر از خالی خود ببندند!

خلاصه و به اجمال، برندی به نام «پایتخت» دیگر مطلقا فاقد خون تازه‌ای برای به تپش واداشتن این کاراکترها و کنش‌ها و تکیه‌کلام‌های تکراری است و هیچ سوخت تازه‌ای برای به تحرک‌واداشتن همان عناصر قدیمی و راکدشده، تمهید نشده است. پایتخت، حتی در همان فصل پنجم به پایان خود رسیده بود. 

به هر روی، «بنجل‌سازی» و ساختن آثاری فاقد حداقل استانداردهای سینمایی و روایی، چیز تازه و غیرمنتظره‌ای نیست، و چه بسا سکه‌ی رایج، چه در شبکه نمایش خانگی و چه تلویزیون، در دو سه سال اخیر، ساخت آثار بزن‌دررو و از تولید به مصرفِ زودبازده(از لحاظ سود برای تهیه‌کننده و دستمزد برای بازیگران اصلی!) است. اما این حجم از ولنگاری، فقدان خلاقیت، فقر قصه، کولاژسازی از کلیشه‌های فصول قبلی و از همه مهم‌تر، دست‌کم گرفتن و صغیرپنداری مخاطب، در «پایتخت 7» نوبر است. امید داریم که با پایان فصل 7(که به هر حال از بودجه بیت‌المال خرج آن شده و گریزی از تحمل پخش ان تا به اخر نیست)، مهر مختومه‌ای بر پرونده‌ی «پایتخت» زده شود(دست کم در سیمای ملی) و این جسد بی‌جان دیگر دستاویز منفعت‌سازی نشود و آقایان مقدم و تنابنده هم به دنبال یک «بیزینس پلن» جدید و شروعی تازه بگردند!

انتهای پیام/