وقتی که جشنواره موسیقی نواحی سهم جیب‌ها شد، نه مردم!

جشنواره موسیقی نواحی در حالی برگزار شد که از ابتدا با تأخیرهای مکرر مواجه بود و در نهایت نیز به‌ دلیل وقوع حادثه ناگوار بندرعباس، ناتمام ماند؛ هرچند که نمی‌توان وقوع حوادث را پیش‌بینی یا از آن‌ها جلوگیری کرد.

هنرمندی چون مجید ایران‌منش در گفت‌وگو با ایسنا مدعی است که در این جشنواره، به موسیقی مناطق مختلف ایران از جمله هرمزگان توجه کافی نشده و گروه‌های شرکت‌کننده، به صورت سفارشی انتخاب شده‌اند.

ایران‌منش می‌گوید: «جشنواره موسیقی نواحی یعنی معرفی موسیقی اصیل ایران؛ بنابراین باید موسیقی بومی هر منطقه در آن اجرا شود. مثلاً اگر هنرمندی از هرمزگان دعوت شده، باید سازهایی چون جفتی، دهل، کسر و پیپه بنوازد. حتی عود هم ساز اصیل ما نیست؛ با این حال می‌بینیم بسیاری از این سازها در جشنواره غایب‌اند و کسانی دعوت شده‌اند که موسیقی اصیل منطقه را اجرا نمی‌کنند.»

جشنواره امسال عملاً پشت درهای بسته برگزار شد و کمتر کسی از جزئیات آن باخبر بود. در حالی‌که انتظار می‌رفت، اگر جشنواره در فضای رقابتی و حرفه‌ای برگزار نمی‌شود، حداقل بتواند مشارکت مردمی را جذب کند. جشنواره‌ای که به‌نوعی فرصتی برای آشنایی مردم با موسیقی اقوام ایران به حساب می‌آید، در عمل تا حد زیادی از حضور مردم بی‌بهره بود.

پیش از آغاز جشنواره، در نشست خبری وعده داده شده بود که اجراها در فضای عمومی و در میان مردم برگزار خواهد شد؛ اما در نهایت در استان هرمزگان، حتی همان دو شب اجرای محدود نیز پشت درهای بسته انجام گرفت و گفته شد که برنامه‌های پیش‌بینی‌شده، مورد موافقت قرار نگرفته‌اند.

این سؤال همچنان باقی است که چرا جشنواره‌ای با چنین ظرفیت‌هایی، هنوز ابتدایی‌ترین وظیفه خود یعنی جذب مردم را محقق نکرده است؟

گفتگویی با صادق چراغی، کارشناس موسیقی اقوام ایران

ـ هفدهمین جشنواره موسیقی نواحی نیز برگزار شد، اما به نظر می‌رسد این جشنواره در تمام این سال‌ها پیشرفت محسوسی نداشته و همچنان در مرحله آزمون و خطا باقی مانده است؛ علت چیست؟ چرا مردم در این جشنواره دخیل نیستند؟

تمام کسانی که در برگزاری جشنواره نقش دارند، باید محافظه‌کاری را کنار بگذارند. این مسئله در مدیریت این رویداد نیز صدق می‌کند، چراکه در بسیاری از موارد، محافظه‌کاری بر تصمیمات و رویدادهای وزارت فرهنگ و ارشاد تأثیر منفی گذاشته است.

نیازمند بازنگری جدی در بسیاری از مسائل هستیم. امروزه گفته می‌شود که جشنواره‌ها در گذشته تأثیرگذارتر بودند؛ صحبتی که درباره جشنواره موسیقی نواحی هم می‌شود و نیاز به بررسی در جایگاه خود را دارد، ولی باید توجه داشت که باید از بند گذشته رها شد و در برگزاری رویدادی مانند جشنواره موسیقی نواحی جهت افزایش مشارکت مردم می‌توان بخش جانبی مجازی را در راس کار قرار داد.

ـ بخش مجازی چگونه می‌تواند مؤثر باشد؟

در دنیای دیجیتال امروز، باید طوری برنامه‌ریزی کرد که مردم در هر نقطه از کشور یا جهان بتوانند در این جشنواره شرکت کنند یا آن را دنبال کنند. پوشش آنلاین یکی از مهم‌ترین ابزارها برای مردمی کردن جشنواره است؛ چراکه دسترسی گسترده‌تری ایجاد می‌کند و هزینه کمتری هم دارد.

ـ در فضای واقعی برای جذب مخاطب چه باید کرد؟

در کرمان تجربه‌ای موفق داشتیم. اجرای موسیقی خیابانی در پارک «مادر» از ساعت ۱۰ شب آغاز می‌شد و تا ۴ صبح ادامه داشت. آن‌قدر استقبال شد که تمام سه‌هزار صندلی پر می‌شد. این پاسخ روشنی بود به کسانی که می‌گفتند موسیقی نواحی مخاطب ندارد. شاید پیش از این اتفاق گمان می‌کردیم که جمع شدن چنین جمعیتی صرفا برای یک کنسرت پاپ ممکن است، ولی در این برنامه‌ها از عاشیق آذربایجانی تا خواننده کردی اجرا داشتند و با استقبال فوق‌العاده‌ مردم مواجه شدند.

این تجربه نشان داد که با حذف محافظه‌کاری و انتقال اجراها به فضاهای عمومی می‌توان هم موسیقی سالم ارائه کرد و هم مخاطب جذب کرد. متأسفانه جشنواره‌های ما اغلب در سالن‌های کوچک و بدون هیجان برگزار می‌شوند؛ گویی باید «آسه بریم، آسه بیاییم که گربه شاخمون نزنه»!

ـ در ایران تا صحبت از عدم حضور مردم در یک رویداد می‌شود، می‌گویند که نمی‌خواهند موسیقی پاپ ارائه دهند. این درصورتی است که در دنیا فستیوال‌های مختلف موسیقی در ژانرهای مختلف برگزار می‌شود که اتفاقا جمعیت‌های گسترده‌ای در آنها حضور پیدا می‌کند و بحث پاپ بودن یا نبودن آن موسیقی نیست! چه می‌شود که آنها می‌توانند و ما نمی‌توانیم؟

مشکل در ایران نبود تبلیغات و همان محافظه‌کاری است. هر اقدامی که می‌خواهیم انجام دهیم با مسائل دیگر گره می‌خورد؛ مانند اتفاقی که برای فستیوال «کوچه» افتاد. در آن‌جا جمعیت زیادی خواستار برگزاری فستیوال بودند و در مقابل، اقلیتی کوچک تجمع کردند و مخالفت نشان دادند. این اقلیت ۱۰ درصدی گاهی در همه‌چیز دخالت می‌کنند. هر بار هم که درباره آنها حرف می‌زنیم، تذکر می‌دهند درباره مسائل ممنوعه صحبت نکنیم، درصورتی که باید عادت کنیم راجع به مسائل ممنوعه صحبت کنیم.

تبلیغات برای جشنواره موسیقی نواحی صورت نگرفت، چون گفته شد «حساسیت‌برانگیز» است. اما اتفاقاً باید کار حساسیت‌برانگیز کرد، چون هدف ما مردمی‌ شدن جشنواره است.

ـ آیا جشنواره موسیقی نواحی به رسالت خود عمل کرده است؟

خیر و این امر قابل انتقاد است.

ـ آیا اساساً در ایران فستیوال موسیقی داریم؟

همین جشنواره می‌توانست فستیوال باشد اما نیست که دلیلش برخی سیاست‌های محافظه‌کارانه و اشتباه است. مدیران میانی و بالادستی باید از محافظه‌کاری دست بردارند و تلاش کنند مشکلاتی را که سال‌هاست حل‌نشده باقی مانده‌اند، برطرف کنند.

متأسفانه برخی جشنواره‌ها وضعیت مالی شفافی ندارند؛ بودجه‌هایی جابه‌جا می‌شود که بخشی از آن به کارمندان ارشاد، بخشی به برخی هنرمندان و بخش زیادی از آن اصلاً مشخص نیست کجا خرج می‌شود. نتیجه این وضعیت، برگزاری جشنواره‌ای با کمترین امکانات، در سالنی کوچک، بدون آکوستیک مناسب و بدون تبلیغات است.

برگزارکنندگان می‌ترسند همان جمعیتی که به «کوچه» رفت، اینجا هم بیاید. سال‌هاست یاد گرفته‌ایم برای اینکه اوضاع بدتر نشود، حرفی نزنیم. به همین دلیل، مدیرانی روی کار می‌آیند که محافظه‌کار هستند و وضع موجود را حفظ می‌کنند.

باید بدون ترس درباره مشکلات صحبت کرد. اگر معتقدیم در یک جنگ فرهنگی هستیم، باید بدانیم که در استان محرومی مانند سیستان و بلوچستان، تعداد هنرجویان گیتار بسیار بیشتر از نوازندگان رباب است؛ درحالی‌که رباب یکی از سازهای اصیل این منطقه است.

این امر مصداق همان صحبتی است که استاد محمدرضا لطفی گفت: «وقتی ساز تار را در تلویزیون نشان ندادیم، فرزند ایرانی دلش برای آن تنگ نمی‌شود؛ چون آن را ندیده است، اما وقتی از صبح تا شب در ماهواره گیتار می‌بیند، دلش می‌خواهد آن را یاد بگیرد.»

انتهای پیام/